Ngày nay, khi nhu cầu việc làm tăng cao thì các tranh chấp xảy ra trong lĩnh vực lao động ngày càng trở nên phổ biến. Bài viết sẽ nêu một số về vấn đề liên quan đến giải quyết tranh chấp lao động cá nhân tại Việt Nam.
Tranh chấp lao động cá nhân là gì?
Có hai loại tranh chấp lao động là tranh chấp lao động tập thể và tranh chấp lao động cá nhân. Tranh chấp lao động cá nhân là một loại tranh chấp lao động được hiểu là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ và lợi ích phát sinh giữa các bên trong quan hệ lao động.
Đặc điểm của tranh chấp lao động cá nhân
Tranh chấp lao động cá nhân có những đặc điểm cơ bản sau:
Thứ nhất, Chủ thể của tranh chấp lao động cá nhân là người lao động động hoặc nhóm người lao động. Tranh chấp lao động cá nhân là tranh chấp xảy ra giữa người lao động hoặc một nhóm người lao động với người sử dụng lao động. Khác với tranh chấp lao động tập thể, tranh chấp lao động cá nhân với một nhóm người lao động tham gia sẽ có mục đích là đòi quyền lợi cho riêng bản thân họ chứ không đòi quyền lợi chung cho tập thể người lao động. Vì đặc điểm chủ thể này nên tranh chấp lao động cá nhân mang tính đơn lẻ, không có tổ chức, quy mô và phức tạp như tranh chấp lao động tập thể. Đây là dấu hiệu cơ bản để phân biệt tranh chấp lao động cá nhân và tập thể.
Thứ hai, nội dung của tranh chấp lao động cá nhân là những tranh chấp liên quan đến quyền, nghĩa vụ và lợi ích của một cá nhân người lao động hoặc có thể là của một nhóm người lao động. Dựa trên đặc điểm hướng tới các lợi ích, quyền của riêng cá nhân nên tranh chấp lao động cá nhân thường gắn với hợp đồng lao động bởi lẽ đây là yếu tố chủ yếu phát sinh các tranh chấp giữa người lao động và người sử dụng lao động.
Thứ ba, tranh chấp lao động cá nhân là tranh chấp giữa các bên có địa vị kinh tế – pháp lý không ngang nhau. Đặc điểm này dựa trên đặc điểm của quan hệ lao động khi một bên trong quan hệ là người sử dụng lao động thường có vị thế về mặt kinh tế, chính trị và hiểu biết pháp luật hơn người lao động.
Thủ tục giải quyết tranh chấp lao động cá nhân
Thông thường sau khi được hòa giải qua hòa giải viên lao động thì tranh chấp lao động cá nhân có thể được giải quyết thông qua trọng tài hoặc tòa án tùy sự lựa chọn của các bên.
Giải quyết qua hòa giải viên
Một, giải quyết tranh chấp lao động cá nhân thông qua hoà giải viên lao động. Đây là thủ tục bắt buộc khi giải quyết theo quy định của pháp luật lao động 2019, trừ một số trường hợp sau:
– Các trường hợp xử lý kỷ luật lao động theo hình thức sa thải hoặc trường hợp bị đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động;
– Các trường hợp bồi thường thiệt hại, trợ cấp khi chấm dứt hợp đồng lao động;
– Các tranh chấp giữa người giúp việc gia đình với người sử dụng lao động;
– Các tranh chấp liên quan đến bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động;
Trường hợp khác
Thứ hai, sau khi hòa giải không thành hoặc thuộc các trường hợp không phải hòa giải hoặc hết thời hạn hòa giải mà không hòa giải, các bên có thể thỏa thuận lựa chọn một trong hai hình thức giải quyết tranh chấp sau:
– Giải quyết tranh chấp tại hội đồng trọng tài lao động: Trong trường hợp cả hai bên có thỏa thuận thì có thể yêu cầu hội đồng trọng tài lao động giải quyết tranh chấp lao động. Khi đã yêu cầu hội đồng trọng tài giải quyết thì tòa án không có thẩm quyền giải quyết. Hội đồng trọng tại sau khi thành lập và giải quyết tranh chấp sẽ ra quyết định về việc giải quyết tranh chấp. Quyết định này là phán quyết chung thẩm, nếu một trong các bên không thi hành quyết định giải quyết tranh chấp của ban trọng tài thì các bên có quyền yêu cầu toà án giải quyết.
– Giải quyết tranh chấp lao động cá nhân tại toà án. Trong trường hợp thẩm quyền giải quyết không thuộc về trọng tài lao động, tòa án sẽ giải quyết tranh chấp hợp đồng lao động. Và khi đó, thủ tục giải quyết sẽ tương tự với thủ tục giải quyết vụ việc dân sự tại tòa án tuân theo quy định về trình tự, thủ tục tố tụng quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015. Theo Bộ luật tố tụng dân sự 2015, Điều 32 và Điều 35 thì tranh chấp lao động cá nhân sẽ thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án nhân dân cấp huyện trừ một số trường hợp giải quyết tranh chấp có yếu tố nước ngoài đặc biệt được quy định theo Bộ luật tố tụng dân sự 2015. Thẩm quyền theo lãnh thổ của tòa án trong trường hợp này là Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc, nếu bị đơn là cá nhân hoặc nơi bị đơn có trụ sở, nếu bị đơn là cơ quan, tổ chức trừ trường hợp các bên có thỏa thuận nộp đơn khởi kiện tại tòa án nơi nguyên đơn cư trú. Như vậy, thông thường Tòa án nhân dân cấp huyện nơi bị đơn cư trú hoặc có trụ sở sẽ có thẩm quyền giải quyết tranh chấp hợp đồng lao động.
Như vậy, tranh chấp lao động cá nhân thông thường trải qua hai bước xử lý: một là hòa giải tại hòa giải viên lao động; hai là giải quyết tranh chấp lao động cá nhân tại tòa hoặc tại trọng tài lao động.