Trong thời kỳ kinh tế hội nhập và toàn cầu hóa, nhu cầu việc làm tăng cao vì vậy những tranh chấp phát sinh trong lĩnh vực lao động ngày càng trở nên phổ biến. Quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động hay gọi chung là quan hệ lao động có các đặc thù riêng mà vì vậy các tranh chấp cũng có các đặc điểm riêng biệt so với các tranh chấp khác.
Tranh chấp lao động là gì?
Theo quy định tại Điều 179 Bộ luật dân sự 2019, tranh chấp lao động là các tranh chấp về quyền, nghĩa vụ và lợi ích phát sinh giữa các bên chủ thể (người lao động và người sử dụng lao động) trong quá trình xác lập, thực hiện hoặc chấm dứt quan hệ lao động và các tranh chấp khác theo quy định của pháp luật.
Tranh chấp lao động có một số đặc điểm đặc thù dựa trên quan hệ lao động. Cụ thể: Thứ nhất, tranh chấp có chủ thể trong tranh chấp là người lao động và người sử dụng lao động hoặc các chủ thể liên quan đến tranh chấp lao động khác. Các chủ thể trong tranh chấp lao động có đặc điểm về tính không ngang bằng. Tức là vị thể xã hội, nhận thức pháp luật, vị thế trong mối quan hệ không ngang bằng nhau vì vậy tranh chấp lao động có những đặc điểm riêng khác nhất định so với các tranh chấp dân sự thông thường. Thứ hai, tranh chấp lao động có đối tượng là nội dung của quan hệ lao động như quyền, nghĩa vụ, lợi ích của các bên trong quan hệ lao động.
Các loại tranh chấp lao động
Có hai loại tranh chấp lao động là tranh chấp lao động tập thể và tranh chấp. Tranh chấp lao động cá nhân là một loại tranh chấp lao động được hiểu là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ và lợi ích phát sinh giữa các bên trong quan hệ lao động. Tranh chấp lao động tập thể là tranh chấp lao động xảy ra giữa tập thể lao động với người sử dụng lao động về quyền và lợi ích trong quan hệ lao động.
Tranh chấp lao động cá nhân
Tranh chấp lao động cá nhân có những đặc điểm cơ bản sau:
Thứ nhất – chủ thể
Là người lao động động hoặc nhóm người lao động. Tranh chấp lao động cá nhân là tranh chấp xảy ra giữa người lao động hoặc một nhóm người lao động với người sử dụng lao động. Khác với tranh chấp lao động tập thể, tranh chấp lao động cá nhân với một nhóm người lao động tham gia sẽ có mục đích là đòi quyền lợi cho riêng bản thân họ chứ không đòi quyền lợi chung cho tập thể người lao động. Vì đặc điểm chủ thể này nên tranh chấp lao động mang tính đơn lẻ, không có tổ chức, quy mô và phức tạp như tranh chấp lao động tập thể. Đây là dấu hiệu cơ bản để phân biệt tranh chấp lao động và tập thể.
Thứ hai – Nội dung
Là những tranh chấp liên quan đến quyền, nghĩa vụ và lợi ích của một cá nhân người lao động hoặc có thể là của một nhóm người lao động. Dựa trên đặc điểm hướng tới các lợi ích, quyền của riêng cá nhân nên tranh chấp lao động thường gắn với hợp đồng lao động bởi lẽ đây là yếu tố chủ yếu phát sinh các tranh chấp giữa người lao động và người sử dụng lao động.
Thứ ba, cá nhân
Là tranh chấp giữa các bên có địa vị kinh tế – pháp lý không ngang nhau. Đặc điểm này dựa trên đặc điểm của quan hệ lao động khi một bên trong quan hệ là người sử dụng lao động thương có vị thế về mặt kinh tế, chính trị và hiểu biết pháp luật hơn người lao động.
Như vậy, tranh chấp lao động là các tranh chấp giữa người sử dụng lao động và người lao động. Tranh chấp lao động có hai loại là tranh chấp lao động cá nhân và tranh chấp lao động tập thể.