Trong hợp đồng mua bán hàng hóa, các bên (bên mua và bên bán) có các quyền và nghĩa vụ cụ thể theo hợp đồng giữa các bên và theo pháp luật. Có các nghĩa vụ cơ bản là nghĩa vụ giao hàng của bên bán và nghĩa vụ nhận hàng và thanh toán của bên mua. Bài viết sẽ nêu cụ thể nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng mua bán hàng hóa theo pháp luật Việt Nam.
Nghĩa vụ giao hàng của bên bán
Bên bán có nghĩa vụ giao hàng đúng địa điểm, thời gian, chất lượng và số lượng hàng hóa.
– Nghĩa vụ giao hàng đúng địa điểm
Điều 35 Luật thương mại 2005 quy định bên bán có nghĩa vụ giao hàng đúng theo địa điểm đã thỏa thuận trong hợp đồng. Trường hợp không có thỏa thuận thì tùy vào từng trường hợp cụ thể mà bên bán sẽ giao hàng cho bên mua tại nơi có hàng hóa (trường hợp hàng hóa gắn liền với đất); giao hàng cho người vận chuyển đầu tiên (trường hợp có thỏa thuận về vận chuyển); giao hàng tại địa điểm kho chứa hàng, địa điểm xếp hàng hoặc nơi sản xuất, chế tạo hàng hoá (nếu không thỏa thuận về vận chuyển và các bên biết được địa điểm trên tại thời điểm giao kết hợp đồng); địa điểm kinh doanh của bên bán/nơi cư trú của bên bán xác định tại thời điểm giao kết hợp đồng nếu không thuộc các trường hợp trên.
– Nghĩa vụ giao hàng đúng thời hạn.
Điều 37 Luật thương mại Việt Nam 2005 quy định về thời hạn giao hàng như sau: bên bán phải giao hàng vào đúng thời điểm giao hàng đã thoả thuận trong hợp đồng. Trường hợp có thỏa thuận về thời hạn mà không có thời điểm thì bên bán có quyền chọn thời điểm giao hàng trong thời hạn đó và phải thông báo trước cho bên mua.
– Nghĩa vụ giao hàng đúng số lượng, chất lượng
Bên bán có nghĩa vụ giao hàng đúng số lượng và chất lượng, cụ thể: bên bán có nghĩa vụ giao hàng đúng số lượng và chất lượng hàng hóa mà theo quy định của hợp đồng giữa các bên. Điều 39 Luật thương mại 2005 quy định cụ thể trong trường hợp các bên không thỏa thuận về chất lượng hàng hóa, hàng hóa thuộc một trong các trường hợp nào thì bị coi là không phù hợp theo hợp đồng.
Các nghĩa vụ khác của bên bán
– Nghĩa vụ chuyển giao các giấy tờ liên quan đến hàng hóa và quyền sở hữu hàng hóa.
Bên cạnh nghĩa vụ giao hàng, bên bán còn có nghĩa vụ giao chứng từ, các giấy tờ liên quan đến hàng hóa theo đúng thỏa thuận về thời gian, địa điểm và phương thức. Nếu không có thỏa thuận thì bên bán có nghĩa vụ giao chứng từ liên quan đến hàng hoá cho bên mua trong thời hạn và tại địa điểm hợp lý để bên mua có thể nhận hàng. Bên cạnh đó, bên bán vẫn có thể phải khắc phục những thiếu sót của các chứng từ này nếu có.
– Nghĩa vụ bảo đảm quyền sở hữu cho bên mua: Luật thương mại 2015 quy định: Bên bán có nghĩa vụ bảo đảm quyền sở hữu cho người mua đối với hàng hóa đã bán khỏi sự tranh chấp của bên thứ ba tranh chấp, và bảo đảm hàng không bị ràng buộc bởi bất kì quyền hạn nào của người thứ ba trên cơ sở sở hữu công nghiệp hoặc sở hữu trí tuệ khác; hàng hóa đó phải hợp pháp; việc chuyển giao hàng hoá là hợp pháp.
Nghĩa vụ nhận hàng của bên mua
Pháp luật thương mại Việt Nam quy định tại Điều 50 là bên mua có nghĩa vụ nhận hàng theo thỏa thuận và thực hiện những công việc hợp lý để giúp bên bán giao hàng, tuy nhiên không quy định thêm về thế nào là công việc hợp lý. Có thể hiểu công việc hợp lý là bên cạnh việc nhận hàng đúng thời gian, địa điểm theo thỏa thuận thì bên mua còn có nghĩa vụ tạo mọi sự thuận lợi cho việc giao hàng của bên bán như chuẩn bị kho bãi, cơ sở vật chất cho việc giao hàng này.
Nghĩa vụ thanh toán của bên mua
Nghĩa vụ thanh toán là nghĩa vụ cơ bản của hợp đồng mua bán hàng hóa, theo đó người mua có nghĩa vụ thanh toán đúng theo giá cả, thời gian, địa điểm theo thỏa thuận trong hợp đồng.
Luật Thương mại Việt Nam 2005 tại Điều 50 quy định bên mua có nghĩa vụ thanh toán tiền mua hàng tuy nhiên không quy định cụ thể như CISG tại Điều 55 khi quy định về nghĩa vụ thanh toán tiền hàng của bên mua đúng theo giá cả mà các bên đã thỏa thuận ghi trong hợp đồng. Ngoài ra tại Điều 52 Luật thương mại 2005 pháp luật Việt Nam cũng quy định việc xác định giá cả hàng hóa trong trường hợp không có thỏa thuận về giá cả.
Bên mua có nghĩa thanh toán tiền hàng đúng địa điểm cho bên bán. Điều 54 Luật thương mại 2005 quy định về trường hợp các bên không có thỏa thuận về địa điểm thanh toán thì bên mua phải thanh toán cho bên bán tại: địa điểm kinh doanh của bên bán được xác định vào thời điểm giao kết hợp đồng, hoặc không có địa điểm kinh doanh thì tại nơi cư trú của bên bán; địa điểm giao hàng hoặc giao chứng từ, nếu việc thanh toán được tiến hành đồng thời với việc giao hàng hoặc giao chứng từ.
Bên mua phải thanh toán tiền hàng theo đúng thời gian quy định trong hợp đồng. Trong trường hợp các bên không có thỏa thuận, bên mua phải thanh toán cho bên bán vào thời điểm bên bán giao hàng hoặc giao chứng từ liên quan đến hàng hoá; Nếu có thỏa thuận về kiểm tra hàng thì bên mua không có nghĩa vụ thanh toán cho đến khi có thể kiểm tra xong hàng hoá.
Như vậy, pháp luật Việt Nam quy định cụ thể nghĩa vụ các bên trong hợp đồng mua bán theo đó bên bán có nghĩa vụ giao hàng và các nghĩa vụ khác; bên mua có nghĩa vụ nhận hàng và thanh toán cho bên bán theo hợp đồng.