Pháp luật điều chỉnh các quan hệ dân sự trong đời sống hàng ngày. Để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ dân sự như đã thỏa thuận với nhau của các bên chủ thể trong hợp đồng, pháp luật về dân sự có quy định một số biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự. Trong đó, biện pháp bảo lưu quyền sở hữu tài sản và cầm giữ tài sản là hai biện pháp được sử dụng khá thông dụng và dễ gây nhầm lẫn trong các giao dịch của hợp đồng dân sự hiện nay.
1. Bảo lưu quyền sở hữu tài sản
– Khái niệm: Bên bán có thể bảo lưu quyền sở hữu tài sản đến khi nghĩa vụ thanh toán của bên mua thực hiện đúng, đầy đủ như đã thỏa thuận.
a) Nội dung
+ Bên mua tài sản:
Bên mua phải hoàn thành nghĩa vụ thanh toán, trong trường hợp bên mua không hoàn thành nghĩa vụ đó cho bên bán theo thỏa thuận đã giao kết thì bên bán có quyền đòi lại tài sản.
Trong thời gian bảo lưu quyền sở hữu có hiệu lực, bên mua có quyền khai thác, sử dụng và được lợi từ hoa lợi, lợi tức từ tài sản đảm bảo. Do vậy dù chưa là chủ sở hữu quyền tài sản, bên mua sẽ vẫn phải chịu hoàn toàn rủi ro về tài sản đảm bảo trong thời hạn này, trừ trường hợp có thỏa thuận khác giữa các bên.
+ Bên bán tài sản:
Khi bên mua không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thanh toán và bên bán đã đòi lại tài sản, bên bán sẽ phải hoàn trả cho bên mua số tiền đã thanh toán sau khi trừ đi giá trị hao mòn tài sản do đã sử dụng trong thời gian sở hữu tài sản.
b) Đặc điểm của biện pháp bảo lưu quyền sở hữu tài sản
+ Biện pháp bảo lưu quyền sở hữu tài sản phải được lập thành văn bản riêng hoặc ghi trong hợp đồng mua bán. Bởi lẽ, điều này sẽ giúp chứng minh quyền sở hữu của bên bán trong thời gian bên mua chưa thực hiện đúng, đầy đủ nghĩa vụ thanh toán.
+ Phát sinh hiệu lực đối kháng kể từ thời điểm đăng ký. Khi xác lập giao dịch có biện pháp bảo lưu quyền sở hữu tài sản, quyền và nghĩa vụ các bên trong giao dịch không chỉ xác lập với hai bên chủ thể đã có trong giao dịch dân sự đó, trong một số trường hợp có thể phát sinh với bên thứ ba chiếm giữ tài sản bảo đảm.
c) Chấm dứt bảo lưu quyền sở hữu khi
+ Trường hợp nghĩa vụ thanh toán cho bên bán của bên mua đã được thực hiện đúng, đầy đủ.
+ Trường hợp bên bán đã nhận lại tài sản bảo lưu quyền sở hữu.
+ Theo thỏa thuận của các bên trong giao dịch dân sự.
2. Cầm giữ tài sản
– Khái niệm: cầm giữ tài sản là việc bên có quyền đang nắm giữ hợp pháp tài sản là đối tượng của hợp đồng song vụ được chiếm giữ tài sản trong trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.
a) Nội dung
+ Bên cầm cố tài sản:
Giao tài sản thuộc quyền sở hữu của mình cho bên nhận cầm cố để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ đã cam kết trong hợp đồng.
+ Bên nhận cầm cố:
Bảo quản, giữ gìn tài sản cầm cố. Trong trường hợp, bên nhận cầm cố làm hư hỏng, mất hoặc thất lạc tài sản đã nhạn từ bên cầm cố thì phải bồi thường thiệt hại tương đương với tài sản đó cho bên cầm cố.
Trong thời hạn hợp đồng, bên nhận cầm cố không được sử dụng tài sản cầm cố với mục đích để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ dân sự khác. Bên nhận cầm cố không được khai thác công dụng, hưởng hoa lợi, lợi tức, cho thuê, mượn từ tài sản cầm cố, trừ có thỏa thuận khác. Bởi lẽ quyền sở hữu về tài sản vẫn thuộc về bên cầm cố tài sản.
Trả lại các giấy tờ liên quan và tài sản cầm cố nếu nghĩa vụ của bên cầm cố đã hoàn thành hoặc được thay thế bằng biện pháp bảo đảm nghĩa vụ dân sự khác.
b) Đặc điểm
+ Phát sinh tại thời điểm nghĩa vụ trong hợp đồng song vụ mà có sự vi phạm. Trong trường hợp này,bên cầm giữ có quyền yêu cầu bên có nghĩa vụ phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng song vụ.
+ Phát sinh hiệu lực đối kháng từ thời điểm bên cầm giữ chiếm giữ tài sản
+ Bản chất của cầm giữ đa số là trong hàng hải.
c) Xử lý tài sản khi chấm dứt biện pháp bảo đảm
+ Bên cầm giữ không được chuyển giao, sử dụng tài sản cầm giữ nếu bên có nghĩa vụ không đồng ý. Bên cầm giữ phải giao lại tài sản khi đã tiếp nhận đầy đủ nghĩa vụ từ bên thực hiện nghĩa vụ.