Xử lý các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bằng biện pháp dân sự được áp dụng để xử lý hành vi xâm phạm theo yêu cầu của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ hoặc của tổ chức, cá nhân bị thiệt hại do hành vi xâm phạm gây ra, kể cả khi hành vi đó đã hoặc đang bị xử lý bằng biện pháp hành chính hoặc biện pháp hình sự.
Biện pháp dân sự bao gồm tự thương lượng ( thông thường không đạt được kết quả ) và khởi kiện ra Tòa án nhân dân ( là biện pháp chủ yếu ).
Do tính chất đặc thù của quyền sở hữu trí tuệ, để áp dụng một cách đúng đắn Luật Sở hữu trí tuệ và Bộ luật Tố tụng dân sự, pháp luật hiện hành đã có những quy định cụ thể về các tranh chấp của từng đối tượng của quyền sở hữu trí tuệ thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án, người có quyền khởi kiện vụ án dân sự về quyền sở hữu trí tuệ, điều kiện khởi kiện vụ án dân sự về quyền sở hữu trí tuệ, về quyền và nghĩa vụ chứng minh của đương sự.
Buộc chấm dứt hành vi xâm phạm
Theo yêu cầu của người khởi kiện, tòa án quyết định buộc người có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ chấm dứt ngay hành vi xâm phạm, như: buộc người có hành vi xâm phạm quyền tác giả chấm dứt việc sao chép tác phẩm mà không được phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả; buộc người có hành vi xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu chấm dứt việc sử dụng dấu hiệu trùng với nhãn hiệu được bảo hộ cho hàng hóa, dịch vụ trùng với hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục đăng ký kèm theo nhãn hiệu đó.
Tòa án có thể quyết định buộc người có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ chấm dứt hành vi xâm phạm trong bản án hoặc trong quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời. Trong bản án, quyết định, tòa án phải nêu cụ thể các quyền sở hữu trí tuệ bị xâm phạm và các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Đồng thời, tòa án cũng phải quy định rõ những việc người có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ phải thực hiện và không được thực hiện để thi hành nghiêm chỉnh bản án, quyết định của tòa án.
Buộc xin lỗi, cải chính công khai
Tòa án quyết định trong bản án, về việc buộc người có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ phải xin lỗi, cải chính công khai nhằm khôi phục danh dự, nhân phẩm, uy tín, danh tiếng… cho chủ thể quyền sở hữu trí tuệ bị xâm phạm.
Việc buộc xin lỗi, cải chính công khai nhằm mục đích bảo vệ quyền nhân thân của tác giả ( bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm) và khôi phục danh dự, uy tín cho tác giả.
Trong trường hợp các đương sự thỏa thuận được với nhau về nội dung, cách thức xin lỗi, cải chính công khai và chi phí thực hiện việc xin lỗi, cải chính đó mà thỏa thuận đó không trái pháp luật, đạo đức xã hội, thì tòa án công nhận sự thỏa thuận của họ.
Trong trường hợp các bên không thỏa thuận được với nhau về nội dung, cách thức thực hiện việc xin lỗi, cải chính công khai và chi phí thực hiện, thì tòa án căn cứ vào tính chất hành vi xâm phạm và mức độ, hậu quả do hành vi đó gây ra quyết định về nội dung, thời lượng xin lỗi, cải chính công khai và chi phí thực hiện. Việc xin lỗi, cải chính công khai có thể được thực hiện trực tiếp tại nơi có địa chỉ chính của người bị thiệt hại hoặc đăng công khai trên báo hàng ngày của cơ quan trung ương, báo địa phương nơi có địa chỉ chính của người bị thiệt hại trong ba số liên tiếp,
Buộc thực hiện nghĩa vụ dân sự
Buộc thực hiện nghĩa vụ dân sự được tòa án quyết định áp dụng đối với người có hành vi vi phạm nghĩa vụ đối với chủ thể quyền sở hữu trí tuệ ( không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ đã thỏa thuận theo hợp đồng và phải chịu trách nhiệm dân sự đối với chủ thể quyền sở hữu trí tuệ ). Khi áp dụng biện pháp này cần căn cứ vào các quy định tương ứng về thực hiện nghĩa vụ dân sự và trách nhiệm dân sự của Bộ luật Dân sự năm 2015,
Buộc bồi thường thiệt hại
Người có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ mà gây thiệt hại về vật chất và thiệt hại về tinh thần cho chủ thể quyền sở hữu trí tuệ, thì phải bồi thường. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của người có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ thuộc loại trách nhiệm dân sự bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.
Cần phải tôn trọng thỏa thuận của các bên về mức bồi thường, hình thức bồi thường và phương thức bồi thường, nếu thỏa thuận đó không trái pháp luật, đạo đức xã hội. Trong trường hợp các bên không thỏa thuận được thì thiệt hại phải được bồi thường tòan bộ; để thiệt hại có thể được bồi thường kịp thời, tòa án phải giải quyết nhanh chóng yêu cầu đòi bồi thường thiệt hại trong thời hạn luật định.
Trong trường hợp cần thiết có thể áp dụng một hoặc một số biện pháp khẩn cấp tạm thời theo quy định của pháp luật tố tụng để giải quyết yêu cầu cấp bách của đương sự. Người gây thiệt hại chỉ có thể được giảm mức bồi thường khi có đủ hai điều kiện sau đây: do lỗi vô ý mà gây thiệt hại; thiệt hại xảy ra quá lớn so với khả năng kinh tế trước mắt và lâu dài của người gây thiệt hại.
Buộc tiêu hủy hoặc buộc phân phối hoặc đưa vào sử dụng thông nhằm mục đích thương mại
Buộc tiêu hủy hoặc phân phối hoặc đưa vào sử dụng không nhằm mục đích thương mại đối với hàng hóa, nguyên liệu, vật liệu và phương tiện được sử dụng chủ yếu để sản xuất, kinh doanh hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ với điều kiện không làm ảnh hưởng đến khả năng khai thác quyền của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ.
Tòa án xem xét quyết định buộc tiêu hủy, phân phối hoặc đưa vào sử dụng không nhằm mục đích thương mại đối với hàng hóa, nguyên liệu, vật liệu và phương tiện nêu trên mà không phụ thuộc vào việc chủ thể quyền có yêu cầu hay không có yêu cầu.
Việc buộc phân phối hoặc buộc đưa vào sử dụng không nhằm mục đích thương mại đối với hàng hóa giả mạo về sở hữu trí tuệ, hàng hóa xâm phạm phải đáp ứng các điều kiện sau đây:
– Hàng hóa có giá trị sử dụng;
– Yếu tố xâm phạm đã được loại bỏ khỏi hàng hóa;
– Việc phân phối, sử dụng không nhằm thu lợi nhuận và không ảnh thể quyền sở hữu trí tuệ, trong đó ưu tiên mục đích nhân đạo, từ thiện hưởng một cách bất hợp lý tới việc khai thác bình thường quyền của chủ hoặc phục vụ lợi ích xã hội;
– Người được phân phối, tiếp nhận để sử dụng không phải là khách hàng tiềm năng của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ
Áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời
Trường hợp yêu cầu, thẩm quyền và thủ tục tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời
Khi khởi kiện hoặc sau khi khởi kiện, chủ thể quyền sở hữu trí tuệ có quyền yêu cầu tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong các trường hợp:
( i ) Đang có nguy cơ xảy ra thiệt hại không thể khắc phục được cho chủ thể quyền sở hữu trí tuệ. Thiệt hại là hậu quả tất yếu của hành vi xâm phạm sắp xảy ra và khi thiệt hại xảy ra thì không thể khắc phục được cho chủ thể quyền sở hữu trí tuệ nếu không áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời
( ii ) Hàng hóa bị nghi ngờ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ hoặc chứng cứ liên quan đến hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ có nguy cơ bị tẩu tán hoặc bị tiêu hủy nếu không được bảo vệ kịp thời.
Các biện pháp khẩn cấp tạm thời
Các biện pháp khẩn cấp tạm thời sau đây được áp dụng đối với hàng hóa bị nghi ngờ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, nguyên liệu, vật liệu, phương tiện sản xuất, kinh doanh hàng hóa đó:
– Thu giữ,
– Kê biên;
– Niêm phong, cấm thay đổi hiện trạng; cấm di chuyển;
-Cấm chuyển dịch quyền sở hữu.
– Các biện pháp khẩn cấp tạm thời khác áp dụng theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự
Đương sự có thể đồng thời yêu cầu tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời quy định tại Luật Sở hữu trí tuệ và Bộ luật Tố tụng dân sự hoặc chỉ yêu cầu tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời quy định của Luật Sở hữu trí tuệ hoặc của Bộ luật Tố tụng dân sự.
Nghĩa vụ của người yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời
Người yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời có nghĩa vụ chứng minh quyền yêu cầu và thực hiện biện pháp bảo đảm.
Tùy theo yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời mà người yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời phải cung cấp cho tòa án các tài liệu, chứng cứ để chứng minh mình là chủ thể quyền sở hữu trí tuệ và chứng minh cho sự cần thiết phải áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời đó.
Người yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại gây ra cho người bị áp dụng biện pháp đó trong trường hợp người đó không xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Vì vậy, người yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không phân biệt theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ hay quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự, phải thực hiện biện pháp bảo đảm tương ứng.
Hủy bỏ việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời
Tòa án ra ngay quyết định hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời đã được áp dụng khi có một trong các trường hợp:
( i ) Người yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời đề nghị hủy bỏ;
( ii ) Người phải thi hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời nộp tài sản hoặc có người khác thực hiện biện pháp bảo đảm thi hành nghĩa vụ đối với bên có yêu cầu;
( iii ) Nghĩa vụ dân sự của bên có nghĩa vụ chấm dứt theo quy định của Bộ luật Dân sự
( iv ) Người bị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời chứng minh được việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời là không có căn cứ xác đáng.
Trong trường hợp hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời, tòa án phải xem xét để trả lại cho người yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời các khoản bảo đảm. Trong trường hợp yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không có căn cứ xác đáng và gây thiệt hại cho người bị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời thì tòa án buộc người yêu cầu phải bồi thường thiệt hại.
Như vậy, trên đây đã giải đáp được thắc mắc khi xử lý vi phạm quyền sở hữu trí tuệ bằng biên pháp dân sự.