Quyền sở hữu trí tuệ là một loại tài sản quan trọng ngày càng được quan tâm và bảo vệ. Trong đó, nguyên tác nộp đơn đầu tiên nhằm đảm bảo sư công bằng cho các tổ chức, cá nhân đăng ký. Đối với việc nộp đơn đăng ký bảo hộ cho các đối tượng thuộc quyền SHCN như: nhãn hiệu, KDCN, sáng chế trùng hoặc tương tự nhau đều nộp đơn đăng ký là điều thường hay gặp. Bởi vậy, nguyên tắc nộp đơn đầu tiên nâng cao hiệu quả của bảo hộ quyền SHCN.
1. Quy định về nguyên tắc nộp đơn đầu tiên trong sở hữu trí tuệ
Trước khi ra đời nguyên tắc “First to file” là nguyên tắc “First to use” ra đời từ rất sớm nhưng trên thực tiễn thi hành có rất nhiều điểm hạn chế. Trên cơ sở đó, nguyên tắc “First to file” được ra đời đã khắc phục những hạn chế của nguyên tắc “First to use”.
Nguyên tắc nộp đơn đầu tiên được quy định tại Điều 90 Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009):
“+. Trong trường hợp có nhiều đơn đăng ký các sáng chế trùng hoặc tương đương nhau, các kiểu dáng công nghiệp trùng hoặc không khác biệt đáng kể với nhau thì văn bằng bảo hộ chỉ được cấp cho sáng chế hoặc kiểu dáng công nghiệp trong đơn hợp lệ có ngày ưu tiên hoặc ngày nộp đơn sớm nhất trong số những đơn đáp ứng các điều kiện để được cấp văn bằng bảo hộ.
+ Trong trường hợp có nhiều đơn của nhiều người khác nhau đăng ký các nhãn hiệu trùng hoặc tương tự đến mức gây nhầm lẫn với nhau dùng cho các sản phẩm, dịch vụ trùng hoặc tương tự với nhau hoặc trường hợp có nhiều đơn của cùng một người đăng ký các nhãn hiệu trùng dùng cho các sản phẩm, dịch vụ trùng nhau thì văn bằng bảo hộ chỉ được cấp cho nhãn hiệu trong đơn hợp lệ có ngày ưu tiên hoặc ngày nộp đơn sớm nhất trong số những đơn đáp ứng các điều kiện để được cấp văn bằng bảo hộ.
+ Trong trường hợp có nhiều đơn đăng ký quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này cùng đáp ứng các điều kiện để được cấp văn bằng bảo hộ và cùng có ngày ưu tiên hoặc ngày nộp đơn sớm nhất thì văn bằng bảo hộ chỉ được cấp cho đối tượng của một đơn duy nhất trong số các đơn đó theo thoả thuận của tất cả những người nộp đơn; nếu không thoả thuận được thì các đối tượng tương ứng của các đơn đó bị từ chối cấp văn bằng bảo hộ.”
Như vậy, hai mốc thời gian là ngày ưu tiên hoặc ngày nộp đơn, trong đó ngày ưu tiên được quy định tại Điều 91 Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009), được quy định cụ thể dựa theo Công ước Paris: “Trên cơ sở một đơn hợp lệ đầu tiên đã được nộp tại một trong số các nước thành viên, trong một thời hạn nhất định (12 tháng đối với sáng chế và giải pháp hữu ích, 6 tháng đối với nhãn hiệu và kiểu dáng công nghiệp) người nộp đơn có thể nộp đơn yêu cầu bảo hộ tại bất cứ nước thành viên nào khác và các đơn nộp sau sẽ được coi như đã được nộp vào cùng ngày với ngày nộp đơn đầu tiên”.
Đối với đơn đăng ký, việc xác định chủ thể được tính qua ngày ưu tiên hoặc ngày nộp đơn. Ai có ngày ưu tiên hoặc ngày nộp đơn sớm nhất sẽ được cấp Văn bằng nếu đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn bảo hộ.
2. Ý nghĩa của nguyên tắc nộp đơn đầu tiên (First to file) trong sở hữu trí tuệ
Nguyên tắc nộp đơn đầu tiên thể hiện pháp luật chỉ bảo hộ quyền SHTT cho 01 chủ sở hữu là người đầu tiên nộp đơn đăng ký, cũng như 01 đối tượng quyền sở hữu công nghiệp chỉ được cấp cho một người duy nhất.
Điều này thể hiện sự độc quyền của chủ sở hữu đối với đối tượng bảo hộ, tránh việc “ăn cắp ý tưởng”, “sao chép”, lợi dụng thương hiệu đối với việc cạnh tranh không lành mạnh.
Ngoài ra, nguyên tắc này bảo đảm sự công bằng cho các các nhân, tổ chức đăng ký bảo hộ cho tài sản trí tuệ của mình càng sớm càng tốt. Nâng cao hiệu quả công tác bảo hộ quyền sở hữu của các tổ chức, cá nhân trong nước cũng như của các tổ chức cá nhân nước ngoài trên lãnh thổ Việt Nam. Trên cơ sở đó, tạo động lực thôi thúc chủ thể sáng tạo phải tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình một cách sớm nhất, việc nộp đơn được tiến hành nhanh chóng và hiệu quả.
Trên thực tế, nguyên tắc ngày góp phần giảm bớt tranh chấp; dễ dàng quyết định chủ thể nào được cấp văn bằng.
3. Áp dụng nguyên tắc đối với vấn đề đăng ký nhãn hiệu, sáng chế và KDCN
a) Đối với vấn đề đăng ký nhãn hiệu:
Nếu nhiều đơn khác nhau hoặc cùng 1 người đăng ký nhãn hiệu hoặc tương tự gây nhầm lẫn với các sản phẩm/dịch vụ; thì giấy chứng nhận chỉ được cấp cho nhãn hiệu có ngày ưu tiên sớm hoặc ngày nộp đơn sớm nhất.
Nếu có nhiều đơn hợp lệ có cùng ngày ưu tiên hoặc ngày nộp đơn sớm nhất thì Giấy chứng nhận chỉ được cấp cho đối tượng của 1 đơn duy nhất trong số các đơn đó theo thỏa thuận của tất cả những người nộp đơn. Trường hợp không thỏa thuận được thì các đối tượng tương ứng của các đơn đó sẽ bị từ chối cấp văn bằng bảo hộ.
là thông tin hữu ích để ai có ý muốn đăng ký hoặc đã đi đăng kí quyền sở hữu công nghiệp có thể hiểu hơn về các trình tự tiến hành việc đăng kí quyền sở hữu công nghiệp
b) Đối với việc đăng ký sáng chế và KDCN:
Đối với sáng chế: Nếu có nhiều đơn trùng hoặc tương tự nhau thì Bằng độc quyền sáng chế chỉ được cấp cho sáng chế có đơn hợp lệ có ngày ưu tiên hoặc ngày nộp sớm nhất.
Đối với kiểu dáng: Nếu nhiều đơn đăng ký trùng hoặc không quá khác biệt thì bằng độc quyền chỉ cấp có đơn vị nộp đơn đầu sớm nhất.
Nếu có nhiều đơn có cùng ngày ưu tiên thì bằng độc quyền sáng chế; bằng bảo hộ kiểu dáng công nghiệp sẽ được cấp dựa trên sự thỏa thuận của các bên liên quan. Trường hợp không thỏa thuận được thì các đối tượng tương ứng của các đơn sẽ bị từ chối cấp